Dzisiaj coś o przeszłości, o przeszłości, która miała istotny wpływ na to że miód zagościł w siedzibach ludzkich a człowiek zawsze dążył do wprowadzania zamieszania w życiu naszych pożytecznych przyjaciół.
Historia pszczół jest dłuższa niż człowieka. Skamieliny wskazują na ich obecność już piętnaście milionów lat temu, w trzeciorzędzie, mniej więcej wtedy gdy Antarktyda odłączyła się od Australii tworząc dwa kontynenty. Ludzie szybko odkryli, że zarówno udział tych owadów w naturze jak i wytwarzane przez nie dobra niosą ze sobą różnorodne korzyści.
Starożytność
Najstarszym istniejącym przekazem są malowidła ścienne, odkryte w hiszpańskiej grocie, przedstawiające podbieraczy miodu z gniazda dzikich pszczół. Datuje się je na 10 tysięcy lat. Stopniowo dzikie owady zaczęto oswajać i przystosowywać odpowiednią do hodowli infrastrukturę: wydrążone kłody drzewa, gliniane naczynia, plecione koszyki. Pożytki płynące z wykorzystywania pracy pszczół były znane wszystkim starożytnym cywilizacjom. W jednej z egipskich piramid odkryto miód z przed ponad trzech tysięcy lat. Był skrystalizowany, ale nadawał się do spożycia. Władcy dolnego Egiptu tytułowali się „księciem pszczół”. Na terenie współczesnego Izraela odkryto liczne ule wykonane ze słomy i gliny datowane na 900 r. p.n.e. Ustawione były w rzędach i wskazywały na wydajność rzędu 500 kg miodu i 70 kg wosku. O pszczołach pisał Arystoteles, sugerując ich dzieworództwo. Rzymski poeta Wergiliusz dopatrywał się w nich boskiego pierwiastka.
Pszczelarskie artefakty znajdują się również na terenie Chin. Historia pszczelarstwa na tamtym terenie niknie w mroku dziejów. W książce „Złote zasady powodzenia” napisanej przez Fan Li (okres Wiosny i Jesieni ) są elementy odwołujące się do pszczelarstwa m.in istocie odpowiednich narzędzi zwiększających wydajność produkcji.
Początki pszczelarstwa na ziemiach Polski
Wzrost liczby ludności i rozwijające się osadnictwo w okresie neolitycznym wzmogło zapotrzebowanie na miód i sprzyjało rozwojowi bartnictwa, tradycyjnej hodowli pszczół w oparciu o ich naturalne, leśne środowisko. Najstarszym dowodem archeologicznym barci wykonanej przez człowieka jest dąb wydobyty z Odry. Miał on na wysokości 5 metrów nad systemem korzeniowym wykonaną ludzką ręką dziuple dla pszczół. Wiek barci oceniono na ponad 2000 tysiące lat. Początkowo pszczelarstwo polegało na rabunku produktów pszczelich, stopniowo jednak poznawano życie pszczoły na tyle, by wykorzystywać ich pracę w sposób rozumny i celowy. Bartnictwo stało się jedną z najważniejszych dziedzin ówczesnej gospodarki, ważniejszą niż łowiectwo i handel drewnem. Główne regiony bartne w Polsce XVI-XVIII wieku leżały przede wszystkim po prawej stronie Wisły, gdzie występowały bory bartne liczące nawet po kilka tysięcy barci. Panowała wówczas opinia, zarówno wśród Polaków jak i cudzoziemców, że ziemie polskie stanowią jedną wielką pasiekę. Polska była również największym eksporterem miodu, który także w handlu wewnętrznym był podstawowym produktem.
Z różnych przyczyn m.in trzebienia lasów, zniszczeniami wojennymi i grabieżami, bartnictwo stopniowo ustępowało pasiecznictwu przydomowemu. Ogólną liczbę uli na ziemiach polskich na początku XX stuleci była szacowana 600 000 sztuk.
Kalendarium
10.000 lat temu
pierwsze ślady kontakty człowieka z pszczołami
III wiek p.n.e.
Arystoteles pisał o pszczołach w Historia animalium
I wiek p.n.e.
37 do 29 – Wergiliusz przedstawił ówczesne pszczelarstwo w poemacie dydaktycznym na temat rolnictwa zatytułowanym Georgica
I wiek
po roku 65 – Columella opisał życie pszczół w dziele De re rustica (Rei rusticae libri duodecim), gdzie wspomniał o „cuadros móviles”.
XIV wiek
chłopi oddają dziesięcinę również w postaci miodu i wosku.
XV wiek
obok bartnictwa pojawia się pszczelarstwo przydomowe
XVI wiek
1568 (1586?, 1601?) – Jacob Nickel (śląski kuśnierz żyjący w Szprotawie) wydał w Zgorzelcu (pierwszą?) książkę w języku niemieckim poświęconą pszczołom (Gründtlicher und nützlicher unterricht von wartunge der Bienen, im Glogischen Fürstenthum, aus warer erfahrung zusammen getragen von Nickel Jacob).
XVII wiek
pszczoły miodne Apis mellifera zostały sprowadzone na kontynent amerykański i australijski
1609 – Charles Butler w The Feminin Monrachy zawarł informacje, że największa pszczoła w ulu to nie król, lecz królowa oraz że trutnie są samcami pszczół. Mylnie jednak sądził, że jajeczka są składane przez pszczoły robotnice.
F. Huber konstruuje jeden z pierwszych nierozbieralnych uli
XVIII wiek
1735-1770 – Linneusz w swoim dziele Systema Naturae dokonał klasyfikacji pszczół (Apis mellifera).
powstały pierwsze organizacje pszczelarskie.
1768 – Maria Teresa założyła w Wiedniu państwową Szkołę Pszczelarską.
XIX wiek
1845 – Jan Dzierżon po raz pierwszy przedstawił hipotezę o partenogenezie pszczół.
ok. 1845 – Jan Dzierżon opublikował zasady konstrukcji ula z ruchomymi ramkami.
1852 – Lorenzo Langstroth odkrył ‚bee space’ – odległość między dwoma plastrami i opatentował w Stanach Zjednoczonych ul swojej konstrukcji z ruchomymi ramkami.
1853 – August von Berlepsch skonstruował ul z ruchomymi ramkami (ul ramowy).
1856 – w paryskim Ogrodzie Luksemburskim powstaje pasieka.
1858 – Johannes Mehring wykonał węzę z wosku pszczelego.
1865 – František Hruška zbudował wirówkę do miodu.
1865 – Abbe Collin wymyślił kratę odgrodową.
1891 – Edward C. Porter skonstruował przegonkę Portera
XX wiek
pojawia się gospodarka wędrowna
rozwija się hodowla pszczół i sztuczne unasienianie matek
od ok. 1970 – do Europy przywleczono żyjący w Azji roztocz Varroa destructor
1988 – Mały chrząszcz ulowy (Aehina tumida) pochodzący z Afryki Południowej został przewleczony do pasiek w Stanach Zjednoczonych
2004 – Richard Gibbs z Human Genome Sequencing Center at Baylor College of Medicine w Houston, Texas odkodowuje genom pszczoły miodnej.